ჩემი საყვარელი ლექსები

გალაკტიონ ტაბიძის ,, რომელი საათია"ახლა, რა თქმა უნდა, ძლიერ გვიანაა. გულში მწუხარებამ ღამე გაათია… მაინც არ მასვენებს მწარე სინანული - რომელი საათია? რომელი საათია? ვდგევარ ფანჯარასთან, ღამე არ უცვლება, მთელი შემოდგომა თავზე დამათია. ახლა მხოლდ სამი იყოს, შეიძლება? რომელი საათია? რომელი საათია? სამის, შეიძლება, არის მესამედი, მაგრამ გაიხედავ, მაინც წყვდიადია, კივის სადგირიდან ზარი მეცამეტე - რომელი საათია? რომელი საათია? ფიქრში გახვეულა ბნელი დერეფანი, ღამის მეეტლე რომ ვეღარ დაატია. ისევ ნერვიულად რეკავს ტელეფონი, - რომელი საათია? რომელი საათია? ღმერთო, როგორ მოხდა, წვიმა მოსისხარი თითქოს შეუწყვეტი კუპრის ნაკადია, აღარ გათენდება ღამე საზიზღარი! რომელი საათია? რომელი საათია? იყო შარლ ბოდლერი: “მწარე და ძვირფასი თრობის საათია, ღვინის საათია!” ასე იძლეოდა პასუხს შეკითხვაზე - რომელი საათია?
გალაკტიონ ტაბიძის ,,მესაფლავე"მესაფლავე, შენ ამბობ, რომ ქვეყანაზე ვინც კი კვდება, 

იმ წუთშივე მისი ჩრდილი ყველა ჩვენგანს ავიწყდება? 

ეჰ, არ მჯერა მე ეგ რაღაც... მომაბეზრე კიდეც თავი, 

და შეწყვიტე, თუ ღმერთი გწამს, ეგ დაცინვა გულსაკლავი. 

ვარდის თვეა, მაისია, ნორჩ ბალახებს სიო არხევს, 

ხეებს ყვავილთ თეთრი გუნდი, როგორც თოვლი, ისე აწევს, 

მზე ნარნარი სხივებს აფრქვევს და სითბოში მთა-ბარს ახვევს, 

ყვავილებით მოქარგულა არემარე მომხიბლავი. 

ვერა ხედავ, იმ საფლავზე, როგორ სტირის ობლად ქვრივი? 

რარიგ შვენის ახალგაზრდა ქალს ეგ სევდა ღვთაებრივი! 

განა გუშინ არ იყო, რომ ამ მოკლულმა დარდით ქალმა 

ცრემლი ღვარა, როცა სატრფო ცივ სამარეს მიესალმა? 

დღესაც იგი იმ სამარეს გულმოკლული დაჰქვითინებს, 

დღით არ იცის მოსვენება და ღამითაც არ იძინებს. 

მოვა ხოლმე და დაჯდება ცივ სამარის გაშლილ ქვაზე, 

დარდით არის გაჟღენთილი მისი უღვთო სილამაზე; 

თმას გაიშლის, დაემხობა და ცრემლები სცვივა, სცვივა... 

სულს მიშფოთებს ეგ ქვითინი, გული მტკივა, გული მტკივა! 

მაგრამ რა ვქნა? მესაფლავე, ჩუმად იყავ, უგდე ყური... 

გესმის, გესმის, როგორ კვნესის დაღლილი და უბედური? - 

“გავქრე ისე, როგორც ნისლი, როგორც ღამის მოჩვენება, 

არ მეღირსოს კვალარეულს სიმშვიდე და მოსვენება.

შენი სახე გულს კაწრავდეს, როგორც ვიყო, სადაც ვიყო, 

თუ როდისმე არ მახსოვდე... თუ როდისმე დაგივიწყო! ” 

მესაფლავე, კიდევ იტყვი, რომ ამქვეყნად ვინც კი კვდება, 

იმ წუთშივე მისი ჩრდილი ყველა ჩვენგანს ავიწყდება? 

აი, თუნდაც გალავნისას მესაფლავე აღებს კარებს: 

ახალგაზრდა ვინმე ვაჟი კიდევ სატრფოს ასამარებს. 

გულმოკლული ძვირფას კუბოს არ სცილდება, არ შორდება, 

განა როსმე სხვა ამგვარი სიყვარული მეორდება? 

უსაზღვროა მისი სევდა, უსაზღვროა მწუხარება, 

და გადმოსჩქეფს გულმოკლულ ვაჟს თვალთგან ცრემლთა მდუღარება. 

ფიცით ამბობს: “ოჰ, შეშფოთდეს სამარეში ჩემი ძვლები, 

არ ათბობდეს ჩემს სამარეს გაზაფხულის მზის სხივები, 

გავქრე ისე, როგორც ნისლი, როგორც ღამის მოჩვენება, 

არ მეღირსოს კვალარეულს სიმშვიდე და მოსვენება, 

შენი სახე გულს კაწრავდეს, სადაც ვიყო, როგორც ვიყო, 

თუ როდისმე არ მახსოვდე, თუ როდისმე დაგივიწყო!” 

მესაფლავე, კიდევ იტყვი, რომ ამქვეყნად ვინც კი კვდება, 

იმ წუთშივე მისი ჩრდილი ყველა ჩვენგანს ავიწყდება? 

ის ქალი კი, წეღან რომ ვთქვი, ისევ მოდის თმაგაშლილი 

და სამარეს დაუვიწყარს თავს ადგება, ვით აჩრდილი, 

ხელში ვარდის მთელი ბუჩქი, ჯერ ისევე დაუმჭკნარი, 

მოაქვს, რომ მით დაამშვენოს სამარისა თეთრი ჯვარი. 

ოჰ, ეს ქალი ალბათ დარდით ყვავილივით ჭკნება, ჭკნება... 

სევდას სახე დაუფარავს და სიყვითლე ეპარება. 

საცოდავი! თვალებსაც კი დასჩნევია უძილობა, - 

ასე ხდება, როცა ღამით მოგონებებს იწვევს გრძნობა, - 

ახლა? ახლა კიდევ იტყვი, რომ ამქვეყნად ვინც კი კვდება, 

იმ წუთშივე მისი ჩრდილი ყველა ჩვენგანს ავიწყდება? 

და ის ვაჟიც, გუშინწინ რომ მიაბარა სატრფო საფლავს, 

არ სცილდება სასაფლაოს, სევდიანს და გულმოსაკლავს; 

სახე თაფლის სანთელს უგავს, სანთელივით დნება, დნება, 

თავს დასცქერის დაუვიწყარს, გლოვის სიტყვას ეუბნება.

მის თვალებსაც დასჩნევია ღამის თევა, უძილობა, - 

ასე ხდება, როცა ღამით მოგონებებს იწვევს გრძნობა! 

მესაფლავე, ახლაც იტყვი, რომ ამქვეყნად ვინც კი კვდება, 

იმ წუთშივე მისი ჩრდილი ყველა ჩვენგანს ავიწყდება? 

დღეს იმ ქალმა გულმოკლულ ვაჟს უნებურად მოჰკრა თვალი, 

გაიფიქრა: “ისიც ჩემებრ ტირის ცრემლებშეუმშრალი; 

უძიროა კაცის სევდა, უძიროა კაცის გული, 

რას არ ითმენს სიყვარულის ცხოველ ნათელს მოკლებული”, - 

ასე ამბობს სევდიანი ქალის ცისფერ თვალთა ცქერა. 

ალბათ, ვაჟსაც ამ უსიტყვო ცქერამ გული აუძგერა... 

ასე იცის თანაგრძნობამ... შენ კი ისე იღიმები, 

თითქოს მართლა იბმებოდეს იმათ შორის ის სიმები, 

რომლის ძალით ორი გული სამუდამოდ შეერთდება... 

ეჰ, არ მჯერა მე ეგ რაღაც, ქვეყნად ეგრე როდი ხდება. 

როცა ფიცით აცილებენ მიცვალებულს სამარემდე, 

ფიცს არ სტეხენ… ფიცს არ სტეხენ უკანასკნელ ყოფნის დღემდე. 

გამიგონე, მესაფლავე, შენ არ იცი კაცის დარდი, 

თორემ რაა — ჩემს თქმაზე რომ სულელივით ახარხარდი?! 

რა ვუყოთ, რომ იმ ვაჟმა ქალს მოუტანა ნორჩი ვარდი 

და მწუხარედ წასჩურჩულა: “შემიყვარდი, შემიყვარდი, 

ჩვენ ერთი გვაქვს მწუხარება, შევაერთოთ სულთან სული...

გამომყევი, ქალო, ცოლად... ძლიერი მაქვს სიყვარული... 

მართალია, ის სატრფონი არც შენ, არც მე აღარა გვყავს, 

მაგრამ მათი მოგონება ვერ გაარღვევს უხმო საფლავს. 

დავივიწყოთ ის წარსული, სატირალი, სავალალო, 

და ახალი შევქმნათ ყოფნა... გამომყევი ცოლად, ქალო!” 

დაუცადე, მესაფლავე, თუ რა პასუხს მისცემს ქალი, 

შენ გგონია, რაკი ვაჟმა დაივიწყა თავის ვალი, 

ქალიც ასე მოიქცევა? მე მგონია — არა, არა... 

განა გუშინ არ იყო, რომ სატრფო მიწას მიაბარა? 

მკვდრის აჩრდილთან ვინ იცინის, მკვდრის აჩრდილთან ვინ იხუმრებს? 

აი, ნახავ — აბეზარ ვაჟს რა პასუხით გაისტუმრებს! 

მაგრამ ქალი, ღმერთო ჩემო, მორცხვად თავს ხრის და ჩურჩულებს: 

“თანახმა ვარ! ერთადერთი მომავალი მასულდგმულებს... 

ჩვენ ერთი გვაქვს მწუხარება, ნუ ვიგონებთ დროს უბედურს, 

მე შენი ვარ სამუდამოდ... წამიყვანე, სადაცა გსურს”... 

მესაფლავე, ახლა კი გაქვს ნება, რაც გსურს, კვლავ იგი თქვა... 

სამუდამოდ ასამარებს კაცთა ხსოვნას სამარის ქვა. 

ალბათ ქალ-ვაჟს დღეს ერთი აქვს ბინა... ხედავ, გადის ხანი, 

არ ნახულობს სასაფლაოს დღეს არც ერთი იმათგანი, 

საფლავთაგან მტვერს და ბალახს დღეს არავინ არ აცილებს 

და მოვლასთან ერთად ფერი წართმევიათ ვარდ-ყვავილებს... 

განისვენეთ, განისვენეთ დავიწყებულ არსთა ძვლებო... 

თქვენს ყოფნაში არ ერევა ცოცხალთ ფიქრი საარსებო...

განისვენეთ, ძლიერი და უკვდავია თქვენი ძილი... 

რაღად უნდათ, რად სჭირიათ თქვენს საფლავებს ვარდ-ყვავილი? 

ან რას გარგებთ მოკვდავ კაცთა სამუდამო ცრემლთა ფრქვევა? 

ძილით ვეღარ გამოგარკვევთ ვერრა ძალა, ვერც შემთხვევა... 

ასე ხდება ქვეყანაზე — ყველა ცოცხლობს, ყველა კვდება, 

და ვაი მას, ვის სიკვდილი სიცოცხლეშივ ავიწყდება...

ზარსა სცემენ... იმ ორს, რომელთ დაივიწყეს ბედი მწვავე, 

იმ ორს ერთად გადავერცხლილს კუბოში სჭედს მესაფლავე... 

სჭედს და რაღაც მწარე ფიქრზე თან ველურად იღიმება, - 

იცის, იცის მესაფლავემ, როგორც უნდა... როგორც ხდება...

განისვენეთ, განისვენეთ, დავიწყებულ არსთა ძვლებო, 

თქვენს ყოფნაში მე ბევრი მაქვს მწუხარე ჟამს საოცნებო აკაკი წერეთლის ,,გამზრდელი"მთის მწველვალზე, ცის მახლობლად

მერცხლის ბუდედ რაღაც მოჩანს;
თვალთ ისარი, შენატყორცი,
ვერ არჩევს მის სიგრძეს და განს.

ის ფაცხაა მღვიმის პირად
მიწნული და მიგრეხილი,
დრო და ჟამის შესაფერად -
ზამთარ თბილი, ზაფხულ გრილი.

როდესაც მთა ბარს და ვაკეს
ემუქრება წარღვნა-ღელვას, -
ფაცხაც ღრუბელს გარს იბურავს,
ეკრძალება ჭექა-ელვას.

მაგრამ, როცა დაჰქათქათებს
თავზე იქვე მზე და მთვარე
და თვალის წინ ფიანდაზად
ეფინება არემარე,

მაშინ ფაცხა უბრალობით
მომხიბლავად ლამაზია
და იმასთან ყველა ტყუის,
რაც კი ციხე-დარბაზია.

გზა მოუძღვის საცალფეხო,
მიხვეული, მოხვეული;
მასზე გამვლელს უნდა ჰქონდეს
მარჯვე თვალი, მტკიცე გული;

ანუ ჰყავდეს რაში ცხენი,
მთაში გაზრდილ-გამოწვრთნილი:
კლდიდან კლდეზე გადამფრენი,
უშიშარი და თან ფრთხილი.

ამ შორეულ ფაცხა-მღვიმეს
ვინ ჰპატრონობს, ვისი არის?
და საამო კარ-მიდამოს
ვინ შეტრფის და ვინ შეჰხარის?

ერთი ვინმე ახალგაზრდა
აფხაზია, ამ მთის შვილი,
რთულ ცხოვრების უარმყოფი,
მცირედითაც კმაყოფილი.

კარგი თოფი, კარგი ხმალი,
კარგი ცხენი და ნაბადი!..
რას ინატრებს სხვას, ამის მეტს,
კაცი, მისებრ დანაბადი?

მხოლოდ ერთს კი... და ის ერთიც
არის მარტო სიყვარული,
რითაც მხოლოდ ქვეყნიური
ნეტარება არის სრული.

ბედმა ესეც არ დააკლო,
განასხვავა, ვით რჩეული...
სიყვარულსა, მის მონაშუქს,
მიაშუქა სიყვარული:

ერთი თვეა, რაც რომ ცოლად
მიიყვანა ვინც უყვარდა,
ვისაც გულში ცასქვეშეთჲ
შეუწონა, შეუფარდა...

ნაზიბროლა - სახელია,
სამეგრელოს ასულია,
მოწყვეტილი ცით ვარსკვლავი
ედემს ალვად ასულია!..

ელფერობით ვარდი არის,
სინაზით-კი - მორცხვი ია...
ტრფობისათვის ჯერ პირველად
გულის კარი გაუღია.

ცა და ქვეყნის შუამავალად
მიაჩნია მას აფხაზი!..
გულში გულს სდებს, სულში სულს სცვლის,
ხორცს ეწმახვნის სურო-ვაზი!..

ნეტავი მათ!.. მათ სიყვარულს
და მათ უხმო აღსარებას!..
ერთად ჰგრძნობენ ამ ქვეყნადვე
სასუფევლის ნეტარებას...

მაგრამ ხანგრძლივ ეს სოფელი
გაახარებს ვინმეს განა?
თაფლში ურევს მწარე ნაღველს!
მტრისას მისი გამოცანა!..

II

ბნელა ისე, რომ აღარ ჩანს
თითი, თვალთან მიტანილი!..
ცა მრისხანებს, ელვა-ჭექამ
ნადირსაც-კი უფრთხო ძილი!..

ქარი ზუის გულსაკლავად,
წვიმა უშვებს კოკის პირად;
ხან აქ, ხან იქ მთა-ღრეებში
გავარდება მეხი ხშირად.

თითქო მართლა თვით ჯოჯოხეთს
აუშვია ქვეყნად ზარი!
აიტანა შიშის ქარმა
თანასწორად მთა და ბარი!

ამ დროს ხოლმე თვით ეშმაკიც
ეძებს ძრწოლით თავშესაფარს,
მაგრამ, დახეთ ვიღაც მგზავრი
სტუმრად მოსდგა აფხაზის კარს!

დაურეკა და ხმა მისცა:
„გამომხედეთ!.. ვინ ხართ შინა?
სტუმარი ღვთის კარზე ვდგავარ,
ცხენს და კაცსა გვინდა ბინა!“

გაუკვირდა აფხაზს და სთქვა:
„ამ თავსხმაში ეს ვინ არი?!“
შეუკიდა ცეცხლს და უცბად
გამოაღო ფაცხის კარი.

გავიდა და შემოუძღვა
ფეხებამდე დასველებულს,
მიიყვანა ცეცხლის პირად,
უდგამს სამფეხ სკამს - დაღალულს.

ხმას არ იღებს ჯერ სტუმარი,
ნაბდის თასმებს ნელა იხსნის...
თავ-პირი აქვს შებუდნული
ყაბალახით და იცინის!..

ჯერ ნაბადი მიაყუდა,
ბნელ კუთხისკენ მიდგა წყნარა
და, ბაშლიყი რომ გადიძრო,
მოტრიალდა უკან ჩქარა:

„მასპინძელო! - სიცილით სთქვა, -
წახდა ჩემი ხუმრობაო!..
ვერ მიცანი, თუ გეწყინა
ეს უდროვო სტუმრობაო?“

- საფარ, შენ ხარ?.. ენაცვალოს
ძიძის შვილი მაგ შენს თავსო...
ეს თვალები რაღას ნახვენ
შენს უკეთეს სანახავსო?

მოეხვია, გადაკოცნა,
როგორც ძმა და თვისი ტოლი,
და მერე კი გააღვიძა
შიგნით მწოლი მისი ცოლი.

შეეხვეწა: აბა ჩქარა
მოამზადე ვახშამიო:
შორი გზა აქვს გამოვლილი,
არ ექნება ნაჭამიო.

- არა, ბათუ, ვახშამს არ ვჭამ,
არ მცალია მაგისთვისო!
მე სხვა მადა მაქვს აშლილი
სხვანაირი გულისთქმისო...

უპასუხა და მოუყვა:
„მინდა გითხრა ჩემი ჭირი:
დღემდის მტკიცე პირიანსა,
დღეს მიტყდება ძმაო პირი!

ალმასხიტს ხომ კარგად იცნობ,
თავმომწონე ინალიფას?
მის ცხენსა და მის იარაღს
ვერვინ დასდებს ღირსეულ ფასს.

ვაჟკაცია თვალ-ტანადი,
ცხენოსანი უებარი!..
მეტოქეა ჩემი მხოლოდ,
ერთადერთი საშიშარი.

შორს გაისმის მისი ქება,
ჩვენშიც ხშირი სტუმარია;
ბიჭობით და სილამაზით
ქალებიც კი გადარია.

ერთი მხოლოდ ზია-ხანუმ
არად აგდებს, არც უყურებს,
რადგან იცის, რომ სხვებსავით
იმას ის ვერ იმსახურებს.

ზია-ხანუმ, შენც კი იცი,
რომ მშვენებით განთქმულია;
ბევრი კარგი ახალგაზრდა
მისი ეშხით დაბმულია!..

მთვარესავით ხელუხლები, -
სხივებს ჰფენს და არვის ათბობს;
მომხიბლავი შორეულად
თანასწორად ყველას ატკბობს.

ჯერ გაჰღალავს, მიიბირებს,
დაიმონებს, იგდებს ხელში,
მერე უნდა გამოსცადოს:
აგდებს მის მსხვერპს განსაცდელში!..

მეც მომხიბლა ჯადოსანმა,
დამამარცხა, დამიმონა!..
და, თუ ქალი მაჯობებდა,
არ ვფიქრობდი, არ მეგონა...

დამიჩემა: „თუ გიყვარვარ
და ხარ ჩემი მოგვარეო,
ინალიფას ლურჯი ცხენი
ამ სამ დღეში მომგვარეო!“

ინალიფა მის ბედაურს
არ დაუთმობს ნებით გამჩენს
და, თუ ვინმე ძალას იხმარს,
შეაკვდება, არ შეარჩენს!

სხვა გზა არ მაქვს: მოპარვაა
მხოლოდ ერთადერთი ღონე,
თუმც-კი სხვა დროს არ იკადრებს
ამას კაცი თავმომწონე.

აი, რისთვის მოვსულვარ აქ,
ჩემო კარგო მეგობარო!
მე მინდა, რომ ალმასხიტის
ლურჯი ლაფშა მოვიპარო.

მოუსმინა ძიძის შვილმა,
ყველა კარგად გაიგონა,
მაგრამ საქმემ უკუღმართმა
შეაწუხა, დააღონა.

უთხრა: „ვწუხვარ, რომ ეგ საქმე
უკადრისი გიკისრია,
მაგრამ რადგან სიყვარულის
ტკბილი სენი შენც შეგყრია,

გზა აღარ გაქვს!.. უნდა გული
დაუდვა და ემსახურო,
რომ სატფროს წინ შენ სირცხვილის
ოფლი აღარ მოიწურო:

მის ოცნებას, მის გულისთქმას
უნდა მიჰყვე, დაემონო,
გინდ სიცოცხლეც შენი ტკბილი
მწარე სიკვდილს შეუწონო.

ეს შენც იცი, - არ ხარ ქვეყნის
უცადი და უმეცარი, -
სავაჟკაცოდ გამოსული,
უდრეკი და უშიშარი!

მაგრამ მარტო უშიშრობა
ძლევისათვის არა კმარა,
თუ სიფრთხილეც გონივრული
დროზე მას არ დაეხმარა.

ერთმანეთის მინამსგავსი,
შიში სხვაა, სიფრთხილე სხვა,
ისე როგორც სხვადასხვაა
ღვთის წყალობა და ღვთის რისხვა.

რომ მიდიხარ, სად მიდიხარ?
მართალია, გიჭრის თვალი,
მაგრამ ჩვენში როგორც უცხოს,
აგებნევა გზა და კვალი.

შენ ეგ საქმე მე მომანდე,
მე ვიზამ შენს მაგივრობას:
ან მოგიყვან იმ ცხენს, ან თავს
შევწირავ შენს მეგობრობას!

შენ აქ დარჩი, დაიძინე,
გამოშუშდი ცეცხლის პირას!..
და, თუ დამრჩა გამარჯვება,
მაშინ მოგთხოვ ფეხის ქირას“.

გაეხუმრა, გამოეწყო
სამგზავროდ და გავლო კარი.
მიდის, ელვა გზას უნათებს
და დაჰზუის თავზე ქარი.

III

ირიჟრაჟა, ქარი ჩადგა,
გადიყარა, დადგა დარი;
ლურჯ ბედაურს მოაგელვებს
მეგობრისთვის მეგობარი.

მოიყვანა, დააბა და
შინ შევიდა წყნარად, ფრთხილად.
გრძელ ნაბადში გამოხვეულს
სტუმარს სძინავს იქვე თბილად.

აუარა გვერდი, მიდის
იქ, სადაც ის ეგულება,
ვინც სიცოცხლეს ურჩევნია,
სულს სწირავს და თავს ევლება.

გულში ამბობს: „ერთს დავხედავ
ტკბილად მძინარ ნაზიბროლას,
თუ გავუძელ გულის ძგერას,
სულის ბრუნვას, ხორცის ჟრჟოლას“...

სასოებით შედის ქვაბში
და რას ჰხედავს იქ საკვირველს?!
ნაზიბროლა ჩუმად სტირის,
პირს იხოკავს, იკაწრავს ყელს!..

თმაგაშლილი, ტინის კედელს
თავს ახლის და ხმას არ იღებს...
მინგრეულს და მონგრეულსა
ჰხედავს იქვე მის ქვეშაგებს!!!

მიხვდა ქმარი, რაც მომხდარა,
ზარმა დაჰკრა, ელდა ეცა!..
და, რომ კრინტიც არ დაუძრავს,
იქვე უხმოდ ჩაიკეცა.

დიდხანს იჯდა რეტდასხმული,
უყურებდა ცოლის ტანჯვას;
ბოლოს ღონე მოიკრიფა
და მოეგო ისევ ჭკუას.

მივიდა და უთხრა მტირალს:
„ჩუ, ნუ სტირი, გენაცვალე!
რაც გინახავს - სიზმარია,
დაივიწყე ისევ მალე!

ყოველგვარი მოსავალი
კაცის თავზე უნებური,
ღვთის რისხვაა და ტყვილად ბედს
რას უჩივი, რათ ემდური?

გადაიგდე გულიდან ეგ
ცრუ ზღაპარი და სიზმარი!..
მე და შენი სიყვარული
წმინდა არის, ვით ლამპარი“.

მოეხვია და ცრემლები
ამოუშრო თვალში კოცნით,
დააწყნარა, დაამშვიდა
ალერსით და ბევრი ხვეწნით.

მაშინ მხოლოდ გამობრუნდა
სტუმრისაკენ და უთხრა ეს:
„ადე, ძმაო, გაღვიძებას
არ აპირებ, მგონია, დღეს!“

წამოვარდა ზეზე საფარ
შემკრთალი და დარცხვენილი!..
მაგრამ როცა მშვიდ სახეზე
შეამჩნია მას ღიმილი,

გაიფიქრა: „მადლობა ღმერთს!
არაფერი შეუტყვია,
თვარა გულ-მკერდს გამიხვრეტდა
ხანჯლის წვერი და ან ტყვია!

არ უთქვამს ქალს, რაც შევცოდე,
სჩანს, ნამუსი შეუნახავს.
ჩემ საქციელს, სამარცხვინოს,
ვინ გაიგებს, ვინ დამძრახავს?“

მერე უთხრა მის ძიძის შვილს:
„გატყობ, რომ ხარ კმაყოფილი,
შეასრულე განა ჩემი
ძნელი ნატვრა და სურვილი?“

„ - შევასრულე: მოგიყვანე,
დროა, აწ-კი გაეშურე!
ნუ დამძრახავ, საკადრისად
თუ რომ ვერას გემსახურე!“

ხან ესა სთქვეს, ხან ისა სთქვეს,
ისაუბრეს ჯერ ერთხანად,
მერე წყალიც მოუტანა
მას ხელ-პირის დასაბანად.

გამოაწყო, არ დააკლო,
რაც წესია, სამსახური,
რომ სტუმარი არ გაუშვას
გულნაკლი და უმადური.

შეუკაზმა ცხენი, შესვა,
თვითონ შეჯდა ნაქურდალზე
და ორივემ მათრახები
ატკაცუნეს ერთხანს ძალზე.

გაახურვეს მათ ცხენები,
ააღელვეს, ააჩქარეს
და ვიწრო გზით ის დაღმართი
სულ კუნტრუშით ჩაატარეს.

რომ ჩავიდნენ შორიახლოს
მინდვრის პირად, იქვე დაბლა,
მასპინძელმა შეაჩერა
ცხენი და ხმა აიმაღლა:

„ - საფერ-ბეგო! პირშავობა
შენი ვიცი, შემიტყვია!..
და დღეიდან ჩვენ ორს შუა
მოციქული არის ტყვია!

არა სთქვა-რა!.. არც მე გკითხავ:
არის ზოგი შეცოდება,
რომ სათქმელად საძნელოა...
არც შენდობა უხერხდება!

ახლა წადი! დამეკარგე!
ფრთხილად! არსად შემეყარო,
რომ ცუდ გულზე უცაბედად
შენი სისხლი არ დავღვარო!“

ეს რომ უთხრა, შეკრთა საფარ,
გაშრა, ფერი დაედვა მკვდრის,
ჩაუვარდა ენა პირში,
გაქვავდა და აღარ იძვრის...

ძლივს წარმოთქვა: „მართალი ხარ!..
აღარა მაქვს მე სათქმელი!..
შემაცდინა თვით ეშმაკმა
და დამრია ცოდვილს ხელი!..

შენი ტყვე ვარ!.. ჰა, ხომ ხედავ,
იარაღი დამიყრია...
სასიკვდილოდ ჩემი ნებით
შენ წინ თავი დამიხრია...

ჩემს სიცოცხლეს სიკვდილი სჯობს
მომკალ... ტანჯულს რამ მიშველე,
მაზღვევინე, რაც შეგცოდე,
სინიდისი გამიმრთელე!“...

„ - არა! შენ ვერ შეგეხება
სასიკვდილოდ ჩემი ტყვია:
დედიჩემის გაზრდილი ხარ,
მისი ძუძუ გიწოვია...

რაც ქვეყანას მიაჩნია
რჯულზე უფრო უმტკიცესად,
რომ გასტეხე, ის გეყოფა
სიკვდილამდე შენ საკვნესად.

წადი ჩემგან შენდობილი,
მაგრამ შორს კი... და მშვიდობით!..
დღეიდან ჩვენ წმინდის გულით
ერთმანეთს ვერ მივენდობით!

მაგრამ ერთს კი დაგავალებ,
ამისრულე უეჭველად:
რომ მიხვიდე ყაბარდოში,
იცოდე, რომ სულ პირველად,

წადი, ნახე ის მოძღვარი,
ვინც შვილივით გამოგზარდა,
და უამბე შენი პირით,
რაც სირცხვილი დაგემართა!“

გადმოხტა და ლურჯი ლაფშა
მისცა ხელში, ჩააბარა,
მოტრიალდა და აღმართი
ძლივს ბარბაცით აიარა.

IV

არც გვარით, არც ვაჟკაცობით,
არც სიმდიდრით, არც ქონებით, -
ჰაჯი-უსუბ ცნობილია
მხოლოდ ჭკუით და გონებით.

ჭირში, ლხინში საზოგადოდ
უმისობა არ იქნება;
ხელის გულზე აწერია
თვით მაჰმადის წმინდა მცნება.

ზღვა და ხმელი მოვლილი აქვს,
მნახველია ცის და ქვეყნის;
ჯერ ისევე ჭანმაკია,
თუმც არ არის კი მცირე ხნის.

ხელ-ფეხს ერჩის, თვალსაც უჭრის, -
არ ტყუილი ქადილია;
სადაც კია გვარიშვილი,
ყველა მისი გაზრდილია.

საფარ-ბეგიც მან გაზარდა
ისე, როგორც სხვები ყველა,
მაგრამ მარტო წვრთნა რას იზამს,
თუ ბუნებამც არ უშველა?

აი, სწორედ ამ უსუბთან
მიდის ახლა საფარ-ბეგი,
მორდუობის გამტეხი და
ჩვეულების გადამდეგი.

ეუბნება ყოველიფერს,
უნებურად რაც შეემთხვა;
ცრემლები სდის და ეჩრება
ბურთად ყელში მწარე სიტყვა.

ყურს უგდებდა ჰაჯი-უსუბ,
სახე მოინაღვლიანა:
სიდიადე ამ მუხთლობის
თვალწინ გაისიგრძეგანა.

ოხვრით ჰკითხა: „მერე? მერე?
რომ გაიგო, რა სთქვა ქმარმა?“
- „მაპატივა შეცოდება,
როგორც ძმამ და მეგობარმა!..

მხოლოდ ის-კი დამავალა:
ნახე შენი გამზრდელიო
და მაგ შენი საქციელის
პასუხს მისგან მოველიო!“

- მესმის, მესმის და პასუხიც
ჩემი მხოლოდ ის არიო,
რომ ნამუსის გასაწმენდად
ჩემი ხელით სისხლს დავღვრიო!..

შეაყენა ზედა ფეხზე
მან დამბაჩა დატენილი;
მორჩილებით გულ-მკერდს უშვერს
საფარ, მისი გამოზრდილი.

მაგრამ უსუბ ეუბნება:
„შენ სიკვდილის რა ღირსი ხარ?!
სასიკვდილო მე ვარ მხოლოდ,
რომ კაცად ვერ გამიზრდიხარ!“

წარმოსთქვა და საფეთქელში
მიიჭედა ცხელი ტყვია!..
ჩაიკეცა სულთამბრძოლი
წამლის კვამლში გაეხვია.